Korunma Yöntemleri (Aile Planlaması)

​

Çiftlerin bebek düşüncesi olduğunda, istedikleri zamanda, istedikleri ve bakabilecekleri sayıda çocuk sahibi olabilmelerine yardımcı olur. Mutlu bir ailede en önemli şey çiftlerin sağlıklı ve bakabilecekleri kadar çocuğa sahip olmalarıdır. Aile planlamasının amacı istenmeyen gebeliklerin olmasını önlemektir.

Aynı zamanda aile planlamasının amacı çiftlere en uygun korunma yöntemini seçmektir. Birçok korunma yöntemi var.

​

İdeal korunma yöntemi nasıl olmalı?

​

-Gebeliği önlemede etkin olmalı
-Sağlığa zarar vermemeli
-Kullanımı kolay ve pratik olmalı
-Çift için en uygun yöntem olmalı

​

Doğum Kontrol Yöntemleri

​

Çiftlere geçici veya kalıcı bir yöntem önerilebilir. Bu yöntemlerin avantaj ve dezavantajlerı olabilir. Bu nedenle, hangi yöntemin sizin için uygun olduğunu, kadın doğum doktorunuz ile görüşüp muayene edilip bilgilendirildikten sonra sizin için en uygun korunma yöntemine doktorunuz ile karar vermelisiniz.

​

Geçici Yöntemler

​

Bu yöntemler uygulaması bırakıldıktan sonra tekrar bebek sahibi olunabilir.

Geleneksel yöntemler olarak bilinen halk tarafından yaygın olarak kullanılan ama etkinliği çok az olan yöntemler vardır. Bunlar ilişki sonrasında vajeni yıkamak, takvim yöntemi ve geri çekme yöntemi.

-Doğum kontrol hapları
-Koruyucu iğneler (1 ay ve 3 ay da yapılan)
-Ertesi gün ilacı (acil kontrasepsiyon)
-Cilt altına takılan çubuk [Kola takılan koruyucu çubuk (implanon)]
-Prezervatif (kondom, halk arasında kılıf olarak bilinir)
-Rahim içi araçlar (spiral)
-Kadınlar için prezervatif (femidom), diafram ve spermasitler

Kalıcı yöntemler
Kesinlikle çocuk sahibi olmak istemiyorsanız tüplerin bağlanması gerekir.

-Kadınların tüplerinin bağlanması.
-Erkekte vazektomi (yani sperm kanallarının bağlanması)

Acil Korunma yöntemleri

-Ertesi gün hapı,Ella

-Spirialler Rahim İçi Araç (RİA) – Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk  5 gün içinde yerleştirilmelidir.

​

Doğum Kontrol Hapları (Oral Kontraseptif)

​

Doğum kontrol hapları vücudumuz da bulunan doğal östrojen ve progesteron hormonunun sentetik formudur. Doğum kontrol hapı yumurtlamayı baskılayarak gebeliği önler. Bu sayede koruyuculuğu oldukça yüksektir %99. Genellikle bir kutuda 21 tablet vardır. Birinci kutuya adetin birinci günü başlanırsa o ay sizi gebelikten korur. Eğer ilk kutuya adetin birinci günü başlamadıysanız ek bir yöntem ile korunmalısınız. Her gün aynı saat de bir tane alınmalı. 21 gün içilip 7 gün ara verilmeli. 8. Gün yeni kutuya başlanmalı. 7 günlük arada adet herhangi bir gün görülür. Bazı doğum kontrol hapları 28 tablet içerir. Bunların 21tablet içeren doğum kontrol haplarından bir farkı yoktur. Sadece son 7 tablet plasebo (boştur) ya da demir ilacı içerir. Buda aynı şekilde içilir son 7 tablet hormon içermediği için ara vermiş gibi olunur.

Ayrıca sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları vardır. Bunlarda 28 tablet içerir. Bunlarda içerisinde östrojen hormonu olmaz. Her gün ve aynı saat de alınması gerekir. Hiç ara verilmez. 28 tabletin hepsinde progesteron hormonu vardır. Yumurtlamayı önler ve rahim girişindeki servikal mukusu kalınlaştırır ve spermin girişini engeller.

​

Doğum Kontrol Hapının (Oral Kontraseptifin) Faydaları

​

-Adet kanaması çok düzenli olur. Adet düzensizliği olan hastayı tedavi eder.
-Ağrılı adet (dismenore)i önler. Premenstruel sendrom dediğimiz adet öncesi gerginliği azaltır.
– Endometrıozisi tedavi eder.
-Adet kanaması azaldığı için, demir eksikliği anemisini azaltır. .
-Yumurtalık ve rahim iç zarı (endometrium) kanseri riskini azaltır.
-Yumurtalıkta olan fonksiyonel yumurtalık kistlerinin oluşmasını önler.
-Romatoid artrit ve kemik erimesini önler.
-Dış gebelik riskini azaltır.

Doğum Kontrol Hapı Kimlere Verilmez ?

-Kalp damar hastalığı öyküsü olan, damar tıkanıklığı (tromboflebit) hastalığı geçiren veya damar tıkanıklığına (derin ven trombozuna) yatkınlığı olan kişiye

-Tedavi edilmemiş yüksek tansiyonu olan
-Meme kanseri olan kişiye
-Karaciğer fonksiyon testleri bozuk veya karaciğer kanseri olan kişiye
-35 yaşın üzerinde olup sigara içen kişiye
-Migreni olan hastaya doğum kontrol hapı verilmez.

​

Ertesi gün ilacı

Acil durumlarda kullanılır. Kesinlikle bir korunma yöntemi değildir. Korunmasız bir ilişkiden sonra, prezervatif yırtılması veya tecavüz gibi kesinle istenmeyen bir durumda kullanılır. Korunmasız ilişki sonrası ilk 72 saat içerisinde alınır. Ne kadar erken alınırsa etkinliği o kadar artar. Mide bulantısı, kusma ve düzensiz vajinal kanama yapabilir. Piyasada Ella tablet olarak bulunuyor.

​

Aylık İğneler

Ayda bir yapılan iğneler de doğum kontrol hapları gibi östrojen ve progesteron içerir (Mesigyna). Ayda bir kez, adetin 1. ya da 2. günü, kas içine yapılır. Adet kanamaları düzenli gelir. Aylık koruma sağlar. Her ay yeniden yapılır.
Üç ayda bir yapılan iğne (Depo Provera) sadece progesteron içerir. Üç ayda bir kas içine yapılır. Bu iğne tıbbı nedenler nedeniyle östrojenli ilaçları kullanamayacak kişilere ve doğum sonrası emziren annelere önerilir. Düzensiz vajinal kanama yapar. Her üç ayda bir yapılması gerekir.

​

Cilt Altına takılan Çubuk (implanon)

Üst kolun iç yüzüne yerleştirilen 4cm boyutunda 2mm.lik bir çubuktur. Progesteron içerir. Emziren annelerde tercih edilir. Takıldıktan sonra 3 yıl koruyuculuğu vardır. Çıkarıldıktan sonra etkisi biter. En önemli yan etkisi düzensiz adet kanaması ve ara kanama yapması.

​

Spiraller Rahim İçi Araç (RİA)

Yıllardır dünyada en sık kullanılan en etkili ve uzun süre kullanılabilen etkili bir doğum kontrol yöntemidir. Spiraller yabancı cisim reaksiyonu vererek, spermin rahim içinden geçip yumurta hücresini döllemesini ve döllenmiş yumurtanın rahim içerisine yerleşmesini engelleyerek gebeliği önler. Spirallerin özellikleri takıldıkları an gebelikten koruma özelliği başlar. Üç çeşit spiral var.

1-Hormonlu spiral (Mirena): Progesteron hormonu salgılar bu sayede endometriumda incelme sağlar. Bu özelliği sayesinde daha az kanamaya sebep olur anemisi olan hastaları tedavi eder. Endometrium kanserinden korur. Ağrılı adeti önler ve endometriozisi tedavi eder. Mirena takılan kadınların % 5 adet görmeyebilir. Hormonu beş yıl etkilidir. Gebelikten %99 oranında korur.

2-Bakırlı Spiraller (Copper T, Nova T, Multiload): Bunların üstünde bakır bulunur. Koruyuculuğu beş yıldır. Adet miktarını bir miktar artırabilirler ve ağrılı adet olabilir. Koruyuculuğu %97 civarındadır.

3- Gynefix: Yeni nesil rahim içi araçtır. Çok küçük ve esnek yapısı sayesinde, kadınların farklı boyutda olan rahimlerine uyum sağlar. Bu sayede diğer spirallere göre daha az yan etkisi olur. Gynefix uterus tavanına yerleştirilir ve beş yıl boyunca korur. Bu yerleşim sayesinde yerinden oynamaz ve düşmez.

​

Gynefixin avantajları: Adet kanamasını artırmaz, yerinden oynamaz ve düşmez. Koruyuculuğu %99.5, hiç bir hormon içermez. Doğurmamış hastalarda tercih edilir.

Spirali hastaya adetli dönemde uygulamayı tercih ederiz. Hem hastanın gebe olmadığından emin oluruz, hem de rahim ağzı biraz daha açık olur ve bu durum uygulama kolaylığı sağlar. Herhangi bir enfeksiyon varlığında önce enfeksiyon tedavi edilir sonra spiral uygulanır.

​

Spiral Nasıl Takılır?

Hasta muayene masasına alınır. Önce pelvik muayene ve USG yapılır. Sonra spekulum denilen alet ile serviks görünür hale getirilir. Serviks ve vajen dezenfektan ile temizlenir. Serviks özel bir alet ile sabitleştirilip spiral rahim ağzından rahim içine sokularak yerleştirilir. Bu işlem birkaç saniye sürer bazen hastalar çok az bir ağrı hissedebilir. Bu ağrı çok kısa sürelidir. Gynofix’in sedasyon anestezisi altında takılması tercih edilir.

 

Kadın Prezervatifi (Femidom)

Kadındaki bariyer yöntemlerinden biridir. 15 cm uzunluğunda poliüretandan yapılmış bir kese ya da kılıf şeklindedir. Her kadına uyar. İlişkiden 8 saat öncesi vajinaya yerleştirilebilir. Kılıfın vajina içindeki ucu kapalı diğer ucu açıktır. Kılıfın her iki ucunda yarı sert bir halka bulunur. Yerleştirildikten hemen sonra vücut ısısı ile yumuşayarak vajina duvarına yapışır ve vajene uyum sağlar. Çok ince olması nedeniyle his kaybına neden olmaz. Kılıfın içinde silikon bir kayganlaştırıcı vardır. Kadınları cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı belli bir miktar korur. Ancak erkek prezervatifi kadar etkili olmamaktadır. İlişki sonrasında kondom dikkatlice çıkarılmalıdır. Aynı kondom bir kez kullanılır.

​

Diyafram

İnce kauçuktan yapılmış rahim ağzını örten şapka şeklinde bir araçtır. Rahim ağzını kapatarak spermin rahim içine geçmesini engeller. Sadece cinsel ilişki sırasında kullanılır. Cinsel ilişkiden önce vajinaya yerleştirilir. Eğitilmiş kadınlar rahat kullanabilir. Alışkın olmayan kadının kullanması zordur. Aynı diyafram temizlenerek 2 yıl süreyle kullanılabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyuculuk sağlamaz.

Koruyuculuğu spiral, doğum kontrol hapı, iğne implanon gibi yöntemlere göre daha düşüktür. Spermisit ile birlikte kullanılırsa etkisi artar. İlişkiden 6 saat sonra çıkarılmasına dikkat etmeli meninin içeri akması önlenmelidir.

​

Spermisit:

Spermleri servikse erişmeden öldürmek için kullanılır. Krem-Jel, fitil veya köpük şeklinde farklı ürünler vardır. Reçetesiz satılır. Cinsel ilişki öncesi vajinaya uygulanır. Hiçbir yan etkisi yoktur. Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklara karşı koruyuculuk sağlar. Kayganlaştırıcı etkisi vardır. Nadiren bazı kadınlarda irritasyon, yanma yapabilir. Koruyuculuğu düşüktür.

​

Vajinal Halka (Nuvaring)

Yuvarlak, ince esnek içinde hormon içeren bir halka. Kullanımı oldukça kolay, vajene kolayca yerleştirilen bir halka (tampon kullanımı gibi) şeklindedir. Yanlış kullanımı söz konusu değildir. Vajinada bir rahatsızlık uyandırmaz. İçerisinde östrojen ve progesteron hormonları vardır. Etki mekanizması aynı doğum kontrol hapları gibidir. Yirmi dört saat düzenli hormon salınımı olur. Düzenli hormon salınımı olduğu için ara lekelenmeleri doğum kontrol haplarına göre daha azdır. Adetin birinci günü vajinaya yerleştirilir. İlk uygulama doktor tarafından yapılabilir. 21 gün vajinada kaldıktan sonra çıkarılır. 7 gün ara verilir, bu süre zarfında adet gelir ve ekstra korunmak gerekmez. Sekizinci gün yeni vajinal halka yerleştirilir. Her gün hap almayı gerektirmez, başarısızlık %1’dir. Kullanıldığı sürece etkilidir. Östrojen veya doğum kontrol hapı kullanımı sakıncalı olan kişiler vajinal halka kullanmamalıdır.

​

Prezervatif (kondom, kılıf)

Kondom, cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklara karşı koruyuculuğu olduğu için tercih edilen bir korunma yöntemidir. Kondom ilişkiye başlanmadan önce penis sertleştiğinde penise takılmalı, erkek boşaldıktan sonra penisin sertliğini kaybetmesi ile semenin vajinaya bulaşması engellemek için dikkatlice çıkarılmalıdır.

​

Kalıcı Koruyucu Yöntemler

​

Kadında Tüp Ligasyonu
Cerrahi bir işlemdir. Laparaskopik veya mini laparatomi ile tüpler bağlanır. Hasta sezaryen ile doğum yapıyorsa doğum sırasında da bağlanabilir. Bu yöntemde karı kocanın onayı alınmalıdır. Ameliyat sonrası etkinlik hemen başlar. Adet düzenini bozmaz, cinsel hayat üzerine olumsuz bir etkisi yoktur.

Tüpler bağlandıktan sonra tekrar bebek istenirse tüpler mikro cerrahi ile tekrar açılabilir fakat ameliyat başarısı çok yüksek değildir. Tekrar bebek isteyen çiftlere, tüp bebek önerilir.

Erkek de sperm kanalının bağlaması (Vazektomi)
Spermlerin geçtiği kanalın bağlanıp kesilmesidir. Üroloji doktoru tarafından yapılır. Lokal veya genel anestezi ile yapılır. 15-20 dakika süren operasyon genellikle kansızdır. Hastanede kalmayı gerektirmez. Genellikle iz kalmaz ve ameliyat da sorun çıkma olasılığı düşüktür.

Vazektomi sonrası cinsel istek durumunda, erkeğin hormon yapısında, penisin sertleşme düzeyinde hiç bir değişiklik olmaz. Vazektomi sonrasında kişide boşalma ve meni aynı şekilde devam eder sadece içinde sperm yoktur. İşlem sonrası üç ay koruyuculuk yoktur. Koruyuculuk 3 aydan sonra başlar.